Η Τήνος είναι το νησί της Μεγαλόχαρης, της τέχνης, της ομορφιάς. ( Έκταση
195 τ. χλμ., κάτοικοι 9.961, οικισμοί γύρω στους 50). Το όνομά της προελληνικό
– πιθανώς από τον πρώτο οικιστή της – συνεχίστηκε με το φοινικικό ΤΑΝΝΟΤΗ
(=φίδι). Την αποκάλεσαν ακόμη “ΟΦΙΟΥΣΑ” για το πλήθος των φιδιών που εξολόθρευσε
ο Θεός και προστάτης της Ποσειδών, “ΥΔΡΟΥΣΑ” για τα πολλά νερά της, “ΝΗΣΙ
ΤΟΥ ΑΙΟΛΟΥ” για τους δυνατούς βοριάδες της.
Η Τήνος των αιώνων. Κάτοικοί της ήταν πρώτα οι Πελασγοί, μετά οι Ίωνες, οι Αθηναίοι,
οι Μακεδόνες, οι Πτολεμαίοι, οι Ρωμαίοι. Αρχαίοι οικισμοί εντοπίζονται στο νησί
ήδη από την νεολιθική εποχή και αργότερα τη γεωμετρική και την αρχαϊκή. Ακολουθούν
μερικές σημαντικές για το νησί χρονολογίες:
480 π.Χ. Η τηνιακή τριήρης του Παναιτίου ενώνεται λίγο πριν από τη
ναυμαχία της Σαλαμίνας με τον ελληνικό στόλο και τον πληροφορεί για τα σχέδια
των Περσών. Το όνομα της Τήνου θα γραφεί στον αναθηματικό τρίποδα του Δελφικού
Μαντείου.
Βυζαντινή περίοδος. Ανήκει στο «Θέμα Ελλάδος» Το νησί δέχεται τις
αλλεπάλληλες επιδρομές των Σαρακηνών.
1204. Περνάει στην κυριότητα των Βενετσιάνων, αρχικά ως κτήση της
οικογένειας Γκίζη (1207 – 1390) και στη συνέχεια, ως το 1715, κάτω από
την άμεση διοίκηση της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου. Η πολύχρονη παρουσία
των Βενετών έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της Τήνου.
Την κατέστησε καταφύγιο των κατατρεγμένων Ελλήνων, εξασφαλίζοντας σταθερότητα
και σχετική ασφάλεια. Επηρέασε την κοινωνική σύνθεση, με τη δημιουργία
ενός ιδιότυπου φεουδαλισμού, την πολιτιστική και θρησκευτική κατάσταση
(παρουσία καθολικού δόγματος)
1715. Οι Τούρκοι, μετά από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες, καταλαμβάνουν
το νησί. Η παρουσία τους όμως θα είναι σχεδόν τυπική. Αξιοποιώντας τις
ευνοϊκές συνθήκες, η Τήνος προάγεται θεαματικά. Αυτοδιοικείται, ακμάζει
οικονομικά και αναπτύσσει το διαμετακομιστικό εμπόριο και τις χειροτεχνίες.
Ιδιαίτερα στη μαρμαρογλυπτική, αναδεικνύεται το μεγαλύτερο κέντρο στην
Ελλάδα, με οικογένειες που καλλιεργούν κληρονομικά την τέχνη και περιοδεύουν
ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, τη Μικρασία, τη Βαλκανική.
1771 – 1774. Ένα σύντομο πέρασμα των Ρώσων από το νησί κατά την επανάσταση
του Ορλώφ.
1821, 31 Μαρτίου. Πρώτος ο Πύργος απ’ όλες τις Κυκλάδες υψώνει τη σημαία
της Επανάστασης στην έξω μεριά. Η χώρα ακολούθησε στις 20 Απριλίου, ενώ πολλά
προσέφεραν οι Τηνιακοί στον αγώνα κατά θάλασσα και κατά ξηρά.
1823, 30 Ιανουαρίου. “Εκ σπλάχνων γης Αγία Εικών άνεθορε, ευαγγελίσασα
Ελλάδος ελευθερίαν”. Η εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Μεγαλόχαρης, ύστερα
από το θείο όραμα της Αγίας Πελαγίας, κατέστησε το νησί ως το μεγαλύτερο
σύγχρονο προσκύνημα της πατρίδας μας και της Ορθοδοξίας.
1940, 15 Αυγούστου. Οι Ιταλοί τορπιλίζουν το αντιτορπιλικό Έλλη στο λιμάνι
της Τήνου, ανήμερα του της εορτής. Η “πληγωμένη Παναγιά” θα είναι εκείνη
που θα οδηγήσει τα όπλα στη νίκη της Αλβανίας. Το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας
Τήνου προσφέρει στον αγώνα το σύνολο των αφιερωμάτων του.
Σήμερα η Τήνος είναι ο τόπος της προσδοκίας, όπου ο πιστός βιώνει τη συνάντησή
του με το Θεό και την Αγία Μητέρα Του. Είναι ακόμη ένας τόπος που κρύβει
πολλές ομορφιές για όποιον θελήσει να τον γνωρίσει καλύτερα.
Νησί που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό χαρακτήρα του, στην αρχιτεκτονική
των χωριών αλλά και στον καθημερινό βίο, με τους φιλόξενους ανθρώπους του,
τα πανηγύρια και τα έθιμά του. Χαρακτηριστικά πανηγύρια γίνονται στη Βουρνιώτισσα
(24 Σεπτεμβρίου), στην Αγία Βαρβάρα στο Σμόβωλο (4 Δεκεμβρίου), στον Τριπόταμο
(ανήμερα Χριστουγέννων), στον Κτικάδο (Δευτέρα του Πάσχα), στη Λακκωτιανή
Ιστερνίων (Κυριακή του Θωμά), στην Παναγιά στο Βρυσί (Πρωτομαγιά), στην Αγία
Παρασκευή στην Καραμπούσα (26 Ιουλίου) στην Κυρά Ξένη (23 Αυγούστου).
Πατρίδα των κορυφαίων νεοελλήνων καλλιτεχών της σμίλης και του χρωστήρα (Χαλεπά, Φιλιππότη, Σώχου, Βιτάλη, Φυτάλη, Γύζη, Λύτρα, Γαϊτη κ.α.), αλλά και πλήθους ανώνυμων μαστόρων που έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους στις εκκλησίες, στα σπίτια, στους περιστεριώνες και αλλού.
Τοπίο με απροσδόκητες εναλλαγές ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τη γυμνή πέτρα και τα πράσινα λαγκάδια, το βράχο και τις κρυφές ακρογιαλιές.
