ΚΑΡΔΙΑΝΙΩΤΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

ΠΕΤΡΟΣ ΣΑΒ(Β)ΕΡΑΣ Ή ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΚΑΙ Η ΜΑΡΜΑΡΟΓΛΥΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΝΗΣ

Του Αλέκου Φλωράκη

 

Ονομαστό όμως μαρμαρογλύπτη της εποχής, αντίστοιχο εκείνων των μεγάλων του Πύργου και των Ιστερνίων, δε γνωρίζαμε. Τώρα εντοπίζεται ένας, πολύ αξιόλογος καθώς φαίνεται, ο Πέτρος Σαβ(β)έρας ή Σταυράκης. Στην Καρδιανή συναντούμε ένα έργο του, το δεσποτικό θρόνο της Αγίας Τριάδας, με την υπογραφή του: Π. ΣΑΒΒΕΡΑΣ ΕΠΟΙΕΙ / 1886. Οι χωριανοί διηγούνται ότι ο θρόνος ήρθε από τη Σμύρνη και ότι μεταφέρθηκε ψηλά στο χωριό από την παραλία με τα χέρια. Η ρωμαλέα σύνθεση του έργου και η δυνατή καλεμιά, οι επιβλητικοί γρύπες – ερεισίχειρα (“μπρατσόλια”), τα λέσβια κυμάτια με τις φυτικές απολήξεις και η ανωδομή με τα αγγελάκια του κουπέ, πιστοποιούν έναν σπουδαίο τεχνίτη.

Για το ποιος ήταν αυτός ο μαρμαρογλύπτης, θα παραθέσω όσα στοιχεία έχω κατορθώσει να εντοπίσω, με αφετηρία πάλι μια συγχαρητήρια επιστολή, για τον εν λόγω δεσποτικό θρόνο, δημοσιευμένη  στην εφημερίδα «η ηχώ της Τήνου» του έτους 1886.

«Αξιότιμε κ. Συντάκτα! Η ενταύθα πανήγυρις της ενοριακής εκκλησίας μας Αγίας Τριάδος ετελέσθη την παρελθ(ούσαν) κυριακήν μετά μεγίστης αξιοπρεπείας, ησυχίας και τάξεως (…)Των παρευρεσθέντων  δε πάντων τα όμματα έπεσον επί του προ ημερών μεταφερθέντος εκ Σμύρνης και τοποθετηθέντος εν τη Εκκλησία ταύτη μαρμαρίνου και κομψοτάτου αρχιερατικού θρόνου δια του οποίου την κατασκευήν συνεισέφεραν πάντες οι συγχώριοί μας. Δεν δυνάμεθα δεν ή να εκφράσωμεν και δημοσία εις τον εν Σμύρνη καταστηματάρχην συγχώριόν μας κ. Πέτρο Σάββαρην ή Σταυράκην γλύπτην [Σάβαρη αντί Σαβέρα, προφανώς από σύγχυση του στοιχειοθέτη της εφημερίδας προς το συνηθέστερο αυτό στο νησί επώνυμο], τα συγχαρητήριά μας επί τη αληθώς εξαιρετική επιτυχία ποικιλωτάτης και κομψοτάτης  κατασκευής του θρόνου τούτου της εκκλησίας μας και την σχετικώς μετρία αμοιβήν, ην έλαβε ούτος, εκφράζοντες άμα και αυτώ, τας απείρους ευχαριστήσεις μας. Καρδιανή Τήνου, τη 4 Ιουνίου 1886. Ο συνδρομητής σας Γεώργιος Βαμβακάρης».

Με την επισήμανση αυτής της επιστολής αποσαφηνίζεται ότι:

α) Τόπος καταγωγής του Σαβέρα ήταν η Καρδιανή, όπου και επιχωριάζει το επώνυμο .Χρήστος  Σαβέρας ονομαζόταν ο οικοδόμος που προαναφέρθηκε (1883) και (ο ίδιος;) μαρτυρείται το 1909 ως «εκ των επιτρόπων της Αγίας Τριάδος. Σαββέρας Χρήστος του Γεωργίου αναγράφεται στο ηρώο πεσόντων της Καρδιανή, ενώ παλιό σπίτι στο (Πέρα) χωριό είναι γνωστό ως το σπίτι του Γιακουμή Σαβέρα ή Κάρλου». Μέχρι πρότινος έμεναν ακόμη στην Καρδιανή απόγονοι ορθόδοξης οικογένειας με αυτό το όνομα. Το ίδιο επώνυμο υπήρχε παλαιότερα και στον Πύργο, στα Δημοτολόγια μάλιστα του 1908 (α.α.511) είναι εγγεγραμμένος κάποιος Εμμανουήλ Νικολάου Σαββέρας , γεννηθείς το 1873 και με επάγγελμα «τρίφτης» (εννοείται μαρμάρων), αγνώστης συγγενείας με τον εν λόγω Π.Σαβέρα.

β) Το αρχικό γράμμα «Π» της υπογραφής του στο θρόνο της Αγίας Τριαάδας αντιστοιχεί στο βαφτιστικό όνομα Πέτρος.

γ)Είχε το παρωνύμιο Σταυράκης, το οποίο (άγνωστο αν ως παρωνύμιο ή ως επώνυμο) απαντά στην Καρδιανή ήδη το 1807: «Περός (=Πέτρος) Σταυράκη(ς) –ίσως παππούς του.

δ) Διατηρούσε εργαστήριο στη Σμύρνη, όπως και άλλοι Τηνιακοί μαρμαρογλύπτες, οι Ιστερνιώτες  Ιάκωβος Ρήγος , Λάμπρος Ν. Ρήγος και Νικόλαος Π. Περράκης, οι Πανορμίτες Πέτρος Ν. Καραγεώργης, Νικόλαος Φρ. Μαΐνας, Ιάκωβος Ιω. Πατός, Ιωάννης Γιαν. Χαλεπάς κ.ά.

Άλλα έργα του Π. Σαββέρα, σύμφωνα με τις λιγοστές μέχρι στιγμής πληροφορίες, είναι:

  • Επιτύμβια μνημεία στο νεκροταφείο της Σμύρνης που όπως και τα άλλα των Κοτζαμάνη, Ρήγου, Πραξία, Περράκη, Ρενιέρη, Χαλεπά, Καραγεώργη…, καταστράφηκαν το 1922.
  • Η κατασκευαστική εργασία του περίφημου καμπαναριού της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης (1856).
  • Συμμετοχή σε εργασίες του Ιωάννη Χαλεπά στη Σμύρνη (1863), με πιθανότητα να έχει εργαστεί υπό την διεύθυνση εκείνου στο μνημείο Σπαρτάλη.
  • Επιτύμβιο μνημείο με πενθούσα μορφή στην Κω. Επιπλέον, το παρωνύμιο «Σταυράκης» μας επιτρέπει δυο ακόμη επισημάνσεις: α)τη συμμετοχή του, μαζί με άλλους Τήνιους γλύπτες στη Δ’ Ολυμπιακή Έκθεση Αθηνών το 1888 («Έργα Π. Σταυράκη» και β) την πιστοποίηση της λειτουργίας και τη διεύθυνση του εργαστηρίου του το ίδιο έτος, στη συνοικία Φασουλά (Κατάστημα γλυπτικής Στραυράκη Π.Φασουλά).

Με τα όσα αναφέρθηκαν σκιαγραφείται μια πρώτη εικόνα του άγνωστου αυτού Καρδιανιώτη γλύπτη και αποκαθίσταται για το 19ο αιώνα ένας χαμένος κρίκος συνοχής ανάμεσα στην Καρδιανή και στα άλλα τηνιακά κέντρα του μαρμάρου.

(Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΑΡΜΑΡΟ» τον Απρίλιο ΄96)

 

back next

 

Home

The climate of the island is very healthy. This is because the blowing of the northern winds prevents the development of germs. It is reported that some people that were sick and visited the island were healed without medicine. Tinos is basically an island with religious and worshipping tourists. The finding of the icon, the erection of the temple, the improvement of the transportation had a great impact to the social and economic evolution of the island. The fact that it attracted tourism developed the city of Tinos, in contrast with the villages. Nevertheless it helped to reduce migration and kept the residents of the island on their land. From 1940 to 1981 approximately 32% of the population immigrated. In 1940 the town of Tinos concentrated 25% of the population. Today urbanism has taken over and 75% of the population in concentrated in the town of Tinos. Today approximately 40 villages are inhabited. Their establishing history goes back to the middle ages and the Byzantine years. There are also many settlements, which are basically younger and were developed near the sea. The fact that many tourist centers were developed at many locations, the creation of greenhouses, n location canning of various vegetables, the systematic and advanced utilization of marble, played a major role in the keeping of the population on the island and especially at the villages. These developments have increased the occupation in various parts of the island having as a result to fight back of immigration. The mixed religious population of Tinos, gives the island a special folklore character. A Tinian dialect is noticed, with the extraction of the vowels, the alteration of consonants and names of persons that have a western influence. At Tinos we come across two Christian dogmas that harmoniously coexist. The Temple of Evangelistria is a very important demotic worshipping area for the Orthodox and people from all over Greece assemble throughout the whole year to worship here. However at the same time Tinos is a very important center for the Catholics, basically for the Greek Catholics. All you need to do is to take a look around at all the churches in order to substantiate that you are at a religious center. When Panagia/ the Virgin Mary is celebrated, worshippers from all over the world swarm the island. Tinos belongs to the Cyclades and is the third in size island of this complex. Its area is 194 square kilometers. The total length of its coastline is estimated to approx 114 kilometers. It is situated south east of Andros and north west of Mykonos. It highest mountain is named Tsiknias and is 725 meters high. According to mythology Aelos, the god of the winds lived at the channel of Tsiknias. This explains the fact that the area is veAt Tinos irrespective of being Catholic or Orthodox, all the people have a deep love for the Virgin Mary. The Orthodox celebrates Panagia (Virgin Mary) on the 25th of March and on the 15th of August and the Catholics on the 1st Sunday of May and also on the 15th of August. The residents of Tinos are very hospitable and they open heartedly offer food and board to the worshippers during the festivities. The Tinians in order to sustain the ground from suffering intense deterioration, have created on the sides of the mountains the so called pezoules, which are small fields with a resistance made of rocks in order for the ground not to get corroded and are used to cultivate their products. The reduction of the agricultural population slowly left some of these areas uncultivated. Today cereals, citrus fruit, fruits and also oil, wine and raki are cultivated. The products are consumed basically within internal market but some are also exported. Another beneficial product of Tinos, is its honey. In the past they also had silk growing.