ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ

1. Κτίριο D
Είναι ένα μικρό ορθογώνιο οικοδόμημα, που κτίστηκε προς το τέλος του 2ου αι. π.Χ. γύρω από μια αρχαιότερη ορθογώνια « εσχάρα», δηλαδή λάκκο θυσιών προς τις χθόνιες θεότητες. Μέσα στο κτίριο D βρέθηκε ένας εντυπωσιακός αριθμός αγαλμάτων, που φαίνεται ότι στήθηκαν εκεί στις αρχές του 1ου αι. μ.Χ. Μια προτομή της Αγριππίνας της Πρεσβυτέρας και ένας ανδριάς, που θεωρείται πορτραίτο του Κλαυδίου, υποδηλώνουν ότι το οικοδόμημα λειτούργησε τότε ως ναΐσκος λατρείας της αυτοκρατορικής οικογένειας.

2. Ο Ναός του Ποσειδώνος και της Αμφιτρίτης

Υπήρξαν δύο διαδοχικοί ναοί στην ίδια θέση. Ο αρχαιότερος, προς το τέλος του 4ου π.Χ., ήταν ένα απλό ορθογώνιο οικοδόμημα με πρόναο και κυρίως ναό, σε ψηλή κρηπίδα. Στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. κτίστηκε στην ίδια θέση ένας ναός λίγο μεγαλύτερος από τον προηγούμενο, δωρικού ρυθμού και πιθανότατα αμφιπρόστυλος τετράστυλος, δηλαδή με μια σειρά τεσσάρων κιόνων στην ανατολική και μία στη δυτική πλευρά του. Ο ναός στέγαζε τα λατρευτικά αγάλματα του Ποσειδώνος και της Αμφιτρίτης, έργα του Αθηναίου γλύπτη Τελεσίνου. Είχαν ύψος περίπου 4 μ. και ήταν μαρμάρινα ή ακρόλιθα. Από τη διακόσμηση του ναού προέρχονται τα μαρμάρινα θαλάσσια τέρατα ( ιππόκαμποι) και μερικά δελφίνια, που εκτίθενται στο Μουσείο της Τήνου.

3. Οι Θέρμες C

Ανήκουν στην τελευταία οικοδομική φάση του ιερού, ανάμεσα στο 150-200 μ.Χ. Η ανασκαφή τους δεν ολοκληρώθηκε, διακρίνεται πάντως τμήμα του αποδυτηρίου και μία δεξαμενή, με το χαρακτηριστικό υδραυλικό κονίαμα της ρωμαϊκής εποχής, βαμμένο με ωραίο κόκκινο χρώμα, με κίτρινα πλαίσια.

4. Κτίριο Β

Μεγάλο ορθογώνιο οικοδόμημα, που ερμηνεύεται ως « άβατον» ή θεραπευτήριο, όπως στα Ασκληπιεία, συνδέεται δηλαδή με τη λατρεία του Ποσειδώνος ως ιατρού. Έχει δύο οικοδομικές φάσεις, από τις οποίες η πρώτη είναι σύγχρονη με τον αρχαιότερο ναό, την Κρήνη και το Εστιατόριο, ενώ η δεύτερη χρονολογείται στη ρωμαϊκή εποχή, αρχές 1ου αι. μ.Χ.

5. Η Κρήνη

Αρχιτεκτονικά αποτελεί πρωτότυπη δημιουργία των Τηνιακών, προς το τέλος του 4ου αι. π.Χ. και είναι το γνωστότερο οικοδόμημα του ιερού, χάρη στην υποδειγματική δημοσίευση και ερμηνεία του Α. Ορλάνδου.
Είναι βασικά ένα οικοδόμημα ορθογώνιο 10,67 Χ 4,16μ, από μάρμαρο λευκό και σταχτογάλανο, χωρισμένο σε τρία τμήματα. Το κεντρικό τμήμα είναι μια ημικυκλική εξέδρα, με θρανίο ( κάθισμα) για την ανάπαυση των προσκυνητών, που πλαισιώνεται από δύο δεξαμενές για την άντληση του νερού. Η πρόσοψη είχε ενιαία κιονοστοιχία, δωρική, με λεπτούς κίονες και επιστύλιο με τριγλύφους και μετόπες. Στο βόρειο τοίχο των δεξαμενών θα υπήρχαν υδρορροές, ίσως σε σχήμα λεοντοκεφαλών.
Η εξέδρα ήταν στεγασμένη με επίπεδες πλάκες μαρμάρου, ενώ οι δεξαμενές είχαν οροφή από γαλάζιο μάρμαρο με ορθογώνια φατνώματα, διακοσμημένα με ανάγλυφα οκτάκτινα αστέρια, θέμα γνωστό ήδη από τα Προπύλαια της ακροπόλεως των Αθηνών, αλλά ιδιαίτερα αγαπητό στη Μακεδονία της εποχή του Φιλίππου Β’ και μετά.
Ενωμένο με τη βόρεια πλευρά της κρήνης είναι ένα ορθογώνιο οικοδόμημα, που φαίνεται ότι λειτουργούσε ως δεξαμενή και υδραγωγείο.

6. Ο μνημειώδης Βωμός

Είναι ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα, εμβαδού 100 τ.μ., του τέλους του 2ου αι. π.Χ. Είχε σχήμα Π και στηριζόταν σε ψηλό πόδιο, με θεμέλιο από γνεύσιο και ανωδομή από λευκό και γαλαζωπό μάρμαρο. Ήταν διακοσμημένος με ανάγλυφα βουκράνια, ρόδακες και πλοχμούς. Στην πρόσοψή του ήταν στημένα δύο γλυπτά συμπλέγματα, που εικόνιζαν την πάλη του Έρωτα με τον αδελφό του Αντέρωτα και Νίκες έργα του Αγασία του Εφέσιου.

7. Η εξέδρα της Ναυσίου

Το καλύτερα διατηρημένο από τα αναθηματικά μνημεία του ιερού. Είναι μία ημικυκλική εξέδρα, από γαλαζωπό μάρμαρο, έξω από τη βορειοδυτική γωνία του μνημειώδους βωμού και σχεδόν σύγχρονή του. Σύμφωνα με τις επιγραφές που σώθηκαν, πάνω στην εξέδρα ήταν στημένα τα αγάλματα πέντε μελών μιας επιφανούς οικογένειας της Τήνου.

8. Η μεγάλη Στοά

Εντάσσεται και αυτή στο μεγαλεπήβολο οικοδομικό πρόγραμμα του τέλους του 2ου π.Χ. αι., όταν αποτελούσε την μνημειώδη πρόσοψη και το νότιο όριο του ιερού. Είχε διπλή όψη, με δωρική κιονοστοιχία, βόρεια και νότια. Τα ακροκέραμα της στέγης ήταν διακοσμημένα με δελφίνια και ανθέμια και ίσως υπήρχαν μαρμάρινα δελφίνια στα αετώματα. Τα δύο μικρά τμήματα της στοάς που είναι σήμερα ορατά, στη δυτική και την ανατολική άκρη, δίνουν αμυδρή εικόνα του μήκους της, 170μ. Ήταν ίσως η μεγαλύτερη στοά των Κυκλάδων εκείνη την εποχή.

9. Οι Θέρμες Ν

Χρονολογούνται γύρω στο τέλος του 1ου αι. μ.Χ. δεν διατηρούνται καλά, η λειτουργία τους δεν έχει ερμηνευθεί ικανοποιητικά και εικάζεται ότι η κατασκευή τους δεν ολοκληρώθηκε.

10. Κτίριο Q

Μεγάλο ορθογώνιο οικοδόμημα, του τέλους του 4ου αι. π.Χ., που η δυτική πλευρά του καταστράφηκε με την ανέγερση των Θερμών Ν. Ερμηνεύεται ως « εστιατόριον»¨, δηλαδή χώρος τελετουργικών- λατρευτικών δείπνων. Βόρεια του εστιατορίου είναι τα μαγειρεία, όπου βρέθηκαν πολλά και ποικίλα μαγειρικά σκεύη.
Λατρεία

Από όλες τις Κυκλάδες μόνο η Τήνος αφιέρωσε ένα ολόκληρο ιερό στο θεό της θάλασσας, τον Ποσειδώνα. Ισότιμα στέκεται πλάι του η Αμφιτρίτη, θεότητα αποκλειστικά θαλασσινή, που σε άλλα ιερά η μορφή της είναι πολύ αχνή. Στη διακόσμηση του ιερού κυριαρχούν θαλασσινά σύμβολα, δελφίνια, ιππόκαμποι, τρίαινες. Σύμφωνα ωστόσο με μια αρχαία μαρτυρία, ο Ποσειδών στην Τήνο « ετιμάτο ως Ιατρός». Η ιδιότητά του αυτή αντανακλά το πνεύμα της ελληνιστικής εποχής, όταν τα ιερά των ηρώων ιατρών γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι και τον Ασκληπιείο της Δήλου κτίστηκε στο τέλος του 4ου π.Χ. και επεκτάθηκε τον 3ο αι. π.Χ.

Αρχιτεκτονική

Την αρχιτεκτονική του ιερού, στην καλύτερη εποχή του, χαρακτηρίζει ο δωρικός ρυθμός, αυστηρός, χωρίς διακοσμητικές εξάρσεις, αλλά και με κάποιες καθαρά τηνιακές πρωτοτυπίες, που ωραιότερο παράδειγμά τους είναι η κρήνη- Εξέδρα.
Τα οικοδομήματα είναι κτισμένα με εγχώρια υλικά- γνεύσιο σε αποχρώσεις πράσινου και καστανού, και μάρμαρο λευκό ή σταχτογάλανο. Ο γνεύσιος συνήθως χρησιμοποιείται στα θεμέλια. Στους τοίχους τα δύο υλικά συνυπάρχουν σε διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με το οικοδόμημα και την εποχή.

Back