17 Ιουνίου - Παγκόσμια ημέρα Κατά της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας
Η Επιτροπή μελετά το πρόβλημα της ξηρασίας στα νησιά του Αιγαίου
Με τη διαβεβαίωση ότι συνειδητοποιεί απολύτως το πρόβλημα της λειψυδρίας και
της ξηρασίας που αντιμετωπίζουν τα νησιά των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων, απάντησε
ο Επίτροπος για το Περιβάλλον κ. Σταύρος Δήμας, σε σχετική ερώτηση του Ευρωβουλευτή
της Νέας Δημοκρατίας Καθηγητή κ. Γιώργου Παπαστάμκου.
Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα έρευνας που διεξάγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
τουλάχιστον 14 κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν, μακροπρόθεσμες ανισορροπίες
μεταξύ της ζήτησης
και προσφοράς πόσιμου νερού. Στην Ελλάδα, τα Διαρθρωτικά Ταμεία, στο πλαίσιο
θεματικών επιχειρησιακών προγραμμάτων όπως π.χ. η "Ανταγωνιστικότητα" και
το "Νότιο Αιγαίο" έχουν χρηματοδοτήσει σε διάφορες περιπτώσεις προσπάθειες αντιμετώπισης του προβλήματος
υδροδότησης των απομακρυσμένων ελληνικών νησιών.
Σε ερώτηση του κ. Παπαστάμκου σχετικά με πρόταση Ελλήνων επιστημόνων για τη
κατασκευή και χρήση πλωτών μονάδων αφαλάτωσης, οι οποίες -χρησιμοποιώντας αιολική
ενέργεια-
μετατρέπουν το θαλασσινό νερό σε πόσιμο μέσω ενός συστήματος ανάστροφης όσμωσης,
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατυπώνει τις γενικότερες επιφυλάξεις της σε ό,τι αφορά
τη χρήση της μεθόδου αφαλάτωσης. Την χαρακτηρίζει ως "δυνητική
συμπληρωματική λύση", σημειώνοντας ότι δεδομένης
της υφιστάμενης αβεβαιότητας όσον αφορά στις συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
της εν λόγω τεχνολογίας, καθώς και της ύπαρξης ειδικών προβλημάτων, όπως η
διαχείριση της άλμης μετά τη διαδικασία αφαλάτωσης, πρέπει να προχωρήσουν περαιτέρω
οι μελέτες
επικινδυνότητας και επιπτώσεων.
Όπως αναφέρει στην απάντησή του ο Επίτροπος κ. Δήμας, το πρόγραμμα LIFE - Περιβάλλον
χρηματοδοτεί την προώθηση καινοτόμων τεχνικών και μεθόδων με συγχρηματοδότηση
έργων επίδειξης και στον τομέα της διαχείρισης υδάτων. Ο Έλληνας Επίτροπος κάνει
ιδιαίτερη αναφορά σε πρότυπη μονάδα η οποία χρηματοδοτήθηκε από το εν λόγω πρόγραμμα
και η οποία τροφοδότησε την Επιτροπή με σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη
βελτιστοποίηση τμημάτων της διαδικασίας αφαλάτωσης, όπως οι ενεργειακές απαιτήσεις
και η ελαχιστοποίηση των αποβλήτων άλμης. Η συγκεκριμένη τεχνολογία επαναχρησιμοποιήθηκε
στις Κανάριες Νήσους, στην Ίμπιζα, στην Θέουτα, στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους
και αλλού.
17 ΙΟΥΝΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΟ 2006 ΗΤΑΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ
Έρχεται κάθε χρόνο η 17η Ιουνίου και περνά σα μια μέρα όπως όλες οι άλλες, και οι κοινές και οι παγκόσμιες. Για να θυμίζει ότι οι γιορτές, μέρες μνήμης ευχάριστων ή θλιβερών γεγονότων, δεν καθιερώνονται εκ των άνω αλλά αναδύονται μέσα από συλλογικά βιώματα και μένουν ζωντανές ενόσω υπάρχουν συλλογικότητες. Ειδεμή κάποιος πρέπει να τις υπενθυμίζει, ίσως όμως μάταια ....
Τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν την 17η Ιουνίου σαν Παγκόσμια Ημέρα για την Ερημοποίηση, αναγνωρίζοντας ότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις γνωστές ερήμους, αλλά απειλεί πολλές περιοχές της γης τόσο θερμές όσο και ψυχρές (όπως η Ισλανδία). Η σοβαρότητα του φαίνεται από τον επίσημο ορισμό του: «Ερημοποίηση είναι η διαδικασία υποβάθμισης ξηρών, ημί-ξηρων και ύφυγρων γαιών που προκαλείται από βιοφυσικούς και ανθρώπινους (κοινωνικο-οικονομικούς και θεσμικούς) παράγοντες. Υποβάθμιση της γης σημαίνει μείωση ή απώλεια της βιολογικής και οικονομικής παραγωγικότητας και πολυπλοκότητας αρδευόμενης και μη-αρδευόμενης γεωργικής γης, λειμώνων, βοσκοτόπων, δασών και δασικών εκτάσεων».
Η Διεθνής Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας υπογράφηκε το 1994. Μεταξύ άλλων, ζητά από τις χώρες που την επικύρωσαν να ετοιμάσουν και να εφαρμόσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης. Το δε έτος 2006 κηρύχθηκε Παγκόσμιο Έτος για το Νερό και για την Ερημοποίηση!
Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση και το 2001 θεσμοθετήθηκε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΚΥΑ 99605/3719). Το 1996 συγκροτήθηκε η Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (Απόφαση 96990/9361-1996, Υπουργείο Γεωργίας). Το 2005 ανασυγκροτήθηκε και αναμένεται η επίσημη ανακοίνωση της νέας της σύνθεσης.
Το θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο υπάρχει αλλά η χώρα αντιμετωπίζει έντονο και κλιμακούμενο πρόβλημα υποβάθμισης της γης και ερημοποίησης που συχνά δημοσιοποιείται στον τύπο. Άραγε, έχει γίνει κοινή συνείδηση στους Έλληνες, άρχοντες και αρχόμενους, αυτό το πρόβλημα; Λαμβάνεται υπόψη στις αποφάσεις για αναπτυξιακά έργα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο το Εθνικό Σχέδιο Δράσης; Έχουν γίνει προσπάθειες να τιθασευτούν οι δυνάμεις που προκαλούν και να αλλάξουν οι πρακτικές που οδηγούν στην ερημοποίηση με τόση σωρευμένη επιστημονική γνώση;
Η απάντηση είναι αρνητική. Αυτό λένε τα σημάδια: άναρχη και απρογραμμάτιστη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη ερήμην της διαθεσιμότητας κρίσιμων πόρων όπως το νερό, υδροβόρες δραστηριότητες σε ξηρο-θερμικές περιοχές, αλόγιστη και ανεξέλεγκτη χρήση νερού γενικότερα, εγκατάλειψη των υποβαθμισμένων περιοχών και δημιουργία νέων μετά από πυρκαγιές, υπερβόσκηση, καταστροφή υδροβιοτόπων, δασών και δασικών εκτάσεων, δραστηριότητες που προκαλούν διάβρωση εδάφους και καταστροφή της, έστω και ελάχιστης, φυτοκάλυψης (πίστες αγώνων αυτοκινήτων, χιονοδρομικά κέντρα, γήπεδα γκολφ), κ.λπ., κ.λπ. Με δυο λόγια, παντελής έλλειψη δημόσιου σχεδιασμού γης και πόρων μαζί με αδικαιολόγητες καθυστερήσεις εφαρμογής της εθνικής νομοθεσίας αλλά κυρίως συμμόρφωσης, παρ’ όλες τις επιπλήξεις, με σημαντικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Μια κρίσιμη είναι η Οδηγία για το Νερό του 2000 που απαιτεί ορισμό Αρχών Διαχείρισης Υδατικών Διαμερισμάτων και σύνταξη των αντίστοιχων Σχεδίων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. Μια άλλη είναι η Οδηγία για τους Οικοτόπους και το Δίκτυο Φύση 2000.
Τα μεγαλύτερο σημάδι όμως είναι η αξία που έχει η γη για το σημερινό Έλληνα (και όχι μόνο). Το νερό το εκτιμά, είναι καθημερινή ανάγκη, αλλά επειδή το θεωρεί ως είδος εν αφθονία το σπαταλά. Τη γη είτε την έχει σπρώξει στη λήθη είτε, ακόμα χειρότερα, την καταστρέφει απερίσκεπτα και ανελέητα χρησιμοποιώντας αυτήν και τους πόρους της μόνο για ανταλλαγή. Ξεχνώντας ότι του είναι ακόμα πιο καθημερινή ανάγκη γιατί συνήθως κανείς δεν περπατά πάνω στο νερό ή στον αέρα, ούτε επιβιώνει χωρίς τροφή που πάντα προέρχεται από τη γη και επιστρέφει α’ αυτή, ούτε κτίζει στο κενό.
Χωρίς φροντίδα η γη μαραζώνει και χάνεται παίρνοντας μαζί της την ευημερία και την αυτάρκεια που παρέχει σ’ αυτόν που την έχει. Σ’ αυτή τη μαραζωμένη, την εγκαταλελειμμένη γη είναι αφιερωμένη η 17η Ιουνίου. Για να θυμίζει ότι η γη είναι το όριο της κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης, μέτρο της σύνεσης και της σοφίας του ανθρώπου, πικρή υπενθύμιση της χαμένης συλλογικότητας του.
Ελένη Καπετανάκη-Μπριασούλη, Καθηγήτρια
Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
www.agrotypos.gr
--------------------------------------------------------------------------------
