ΔΗΜΟΣ ΕΞΩΜΒΟΥΡΓΟΥ ΤΗΝΟΥ

ΓΙΟΡΤΗ ΑΓΚΙΝΑΡΑΣ 2006

ΤΗΝΟΣ 20-4-06

Η ΑΓΚΙΝΑΡΑ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΛΛΑ ΜΑΝΘΟΥ
ΓΕΩΠΟΝΟΥ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ
ΤΗΝΟΥ

ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ Σας
Όταν ο δήμαρχος μου τηλεφώνησε και μου είπε να ετοιμάσω δυό λόγια για την αγκινάρα για την σημερινή γιορτή σκέφτηκα «σε τι μπελά με βάζεις δήμαρχε», αφού εδώ και 16 χρόνια ασχολούμαι με το γάλα και τα τυριά. Όσο όμως έψαχνα στα βιβλία μου , σε κάποια άρθρα από το αρχείο μου και φυσικά στο ιντερνετ, τόσο περισσότερο μου κέντριζε το ενδιαφέρον αυτό το πολύτιμο φυτό. Γιατί η αγκινάρα είναι πραγματικά πολύτιμη τόσο ως πολύ υγιεινή τροφή για τον άνθρωπο, μα και ως μια δυναμική καλλιέργεια για περιοχές σαν την δική μας που δίνει ικανοποιητικό εισόδημα.
Η αγκινάρα λοιπόν καλλιεργείται κυρίως για τις ανθοκεφαλές της που καταναλίσκονται νωπές ή μαγειρεμένες αλλά και τα φύλλα της αποτελούν μια θαυμάσια ζωοτροφή ιδίως για τα ζώα που βρίσκονται σε γαλακτοπαραγωγή. Στην Ιταλία από τα φύλλα παράγουν λικέρ με το όνομα «Cynar». Αρκετά φαρμακευτικά προϊόντα ακόμα και καλλυντικές κρέμες έχουν βάση την αγκινάρα.. Πέρα από εξαιρετικό λαχανικό αποτελεί επίσης και ένα πολύτιμο φάρμακο. Τα συστατικά της αγκινάρας είναι χολαγωγά και διουρητικά. Επίσης έχουν την θεραπευτική ιδιότητα να απομακρύνουν την χοληστερίνη από το αίμα! Η αγκινάρα, θεωρείται ότι είναι κατά της αρτηριοσκλήρυνσης και της ανεπάρκειας συκωτιού. Είναι επίσης τονωτική, κατά των διαλειπόντων πυρετών, κατά του τεταρτέου πυρετού, κατά της υδρωπικίας, κατά των παθήσεων του συκωτιού και κατά των ρευματισμών. Έχει επίσης ιδιότητες κατά της πέτρας των νεφρών, κατά του ίκτερου και είναι επίσης καρδιοτονωτική και καθαριστική του αίματος. Στο εμπόριο συναντάμε φάρμακα που έχουν παρασκευαστεί με τα συμπυκνωμένα συστατικά της αγκινάρας, σε μορφή δισκίων και σε υγρή μορφή, σε σταγόνες, ακόμα και σε αμπούλες για ενέσεις ενδοφλέβιες ή ενδομυϊκές. Σε αυτές τις μορφές, είναι απαραίτητη βέβαια η ιατρική υπόδειξη. Η αγκινάρα περιέχει βιταμίνες A, B, C, ασβέστιο και φώσφορο. Πράσινα φύλλα αγκινάρας με πολύ λίγο νερό που θα φθάσει στο σημείο βρασμού (χωρίς όμως να βράσει) και εν συνέχεια θα σουρωθεί βοηθούν στην τόνωση των μαλλιών (με μασάζ). Μελέτη κορυφαίου πανεπιστημίου της Γερμανίας πρόσφατα, παρουσιάζει τις ευεργετικές επιδράσεις της αγκινάρας, τόσο στην μείωση της χοληστερίνης, όσο και στην βελτίωση των λειτουργιών του συκωτιού. Οι ιδιότητες αυτές της αγκινάρας οφείλονται κυρίως σε μια ουσία που εμπεριέχει και καλείται κυναρίνη και η οποία σε προγενέστερες μελέτες έχει αποδειχθεί ευεργετική σε καταστάσεις λιπώδους διήθησης του συκωτιού.
Η αγκινάρα φαίνεται ότι κατάγεται από τις Παραμεσόγειες χώρες και κυρίως από την Ανατολική Μεσόγειο, την Νότια Ευρώπη και την Β. Αφρική με επίκεντρο την σημερινή Αλγερία. Οι Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν και την θεωρούσαν εξαιρετικό φαγητό και είχε την πιο ψιλή τιμή από όλα τα λαχανικά. Οι πλούσιοι έτρωγαν αγκινάρες όλο τον χρόνο νωπές και διατηρημένες σε ξύδι και κρασί μαζί με κύμινο. Μετά την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η αγκινάρα εξαφανίζεται και εμφανίζεται πάλι τα χρόνια της αναγέννησης. Οι Ισπανοί και οι Γάλλοι κατακτητές την μετέφεραν στην Αμερικανική ήπειρο. Σήμερα έχει εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους. Στην Ελλάδα αυτοφύονται δυο είδη της που αποτελούν την αγριαγκινάρα και που συλλέγονται ακόμα και σήμερα και καταναλίσκονται σαν λαχανικά ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Σε παγκόσμια κλίμακα η αγκινάρα καλλιεργείται σε 1.300.000 στρέμματα με ολική παραγωγή 1.300.000 τόνους. Από την ολική παγκόσμια έκταση καλλιεργούνται 990.000 στρέμματα: ή το 81% στην Ευρώπη και ειδικότερα το 53 %απ αυτά στην Ιταλία, Γαλλία 13%, Ισπανία 12,5%, Ελλάδα 2 %, Κύπρος 0,5%.
120.000 στρέμματα ή το 10 % καλλιεργούνται στην Βόρεια Αφρική: Αλγερία 5%, Μαρόκο 3%, Τυνησία 1%.
90.000 στρέμματα ή το 7% καλλιεργούνται στην Αμερική: (Η.Π.Α 3%, Αργεντινή, Βραζιλία, Χιλή, Μεξικό, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα 4%.
20.000 στρέμματα ή το 2% καλλιεργούνται στην Ασία:, Λίβανος 0,5 %, Ισραήλ 0,5 %, άλλες 1%.
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η καλλιέργεια της αγκινάρας εξακολουθεί να παραμένει σε χώρες της Μεσογειακής λεκάνης όπου παράγεται το 93% της Παγκόσμιας παραγωγής. Η Ιταλία μάλιστα καλλιεργεί το 43% της παγκόσμιας έκτασης αγκινάρας, όπου αποτελεί ένα από τα κύρια καλλιεργούμενα λαχανικά.
Στην Ελλάδα η αγκινάρα καλλιεργείται από πολλές εκατοντάδες χρόνια, αρχικά όχι όμως υπό την σημερινή βελτιωμένη μορφή. Οι μεγαλύτερες εκτάσεις με αγκινάρες βρίσκονται στην Πελοπόννησο και Κρήτη. Οι αγκινάρες εμφανίζονται στην ελληνική αγορά από τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο-Μάιο, οι τιμές δε πώλησης βρίσκονται στο πιο ψηλό επίπεδο στην αρχή της περιόδου και κατέρχονται με την πάροδο της περιόδου. ΒΟΤΑΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ:
Η αγκινάρα είναι φυτό ποώδες, πολυετές. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο όλο το υπέργειο μέρος του φυτού ξηραίνεται μέχρι τον λαιμό και αναβλαστάνει μετά τις πρώτες βροχές πάλι το φθινόπωρο από οφθαλμούς που βρίσκονται στο υπόγειο τμήμα του λαιμού του φυτού και δίδουν τις παραφυάδες που αποτελούν και όργανα πολλαπλασιασμού του φυτού.
Η ρίζα της είναι σαρκώδης, πασσαλώδης και αναπτύσσεται σε μεγάλο βάθος που πολλές φορές ξεπερνά τα 120 εκ. Ο όγκος όμως του ριζικού συστήματος βρίσκεται στα 60-80 εκ. Στην βαθιά αυτή ανάπτυξη του ριζικού συστήματός της οφείλει την αντοχή της στην ξηρασία.. Ο μίσχος είναι σαρκώδης και κοίλος εσωτερικά, μπορεί δε να καταναλωθεί όταν είναι τρυφερός, είτε νωπός είτε μαγειρεμένος. Οι μίσχοι και τα φύλλα όπως έχει ήδη αναφερθεί αποτελούν κτηνοτροφή ιδίως για ζώα που βρίσκονται σε γαλακτοπαραγωγή.
Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα, δηλαδή στο ίδιο άνθος βρίσκεται και το θηλυκό και το αρσενικό μέρος του.. Σε κάθε ανθοκεφαλή ανοίγουν πρώτα τα άνθη του κέντρού. Το αρσενικό μέρος του άνθους ωριμάζει και εκτινάσσει την γύρη 5-7 μέρες προτού το θηλυκό του μέρος είναι έτοιμο να την υποδεχτεί. Η γύρη διατηρείται ζωντανή μόνο 4-5 μέρες. Αυτό είναι και το εμπόδιο στην αυτογονιμοποίηση, δηλαδή στο ότι δεν μπορεί να γονιμοποιηθεί το ίδιο το φυτό. Έτσι αναλαμβάνουν το έργο της επικονίασης οι μέλισσες μεταφέροντας γύρη από το ένα άνθος στο άλλο.
Το φαγώσιμο μέρος της ανθοκεφαλής αποτελείται κατά 84% από νερό, 12 % υδατάνθρακες, 3 % πρωτεΐνες, ο,5 % λιπαρές ουσίες. Είναι πλούσια σε βιταμίνες A, B1, B2 και C ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΚΛΙΜΑ
Η αγκινάρα ευδοκιμεί σε περιοχές που έχουν κλίμα εύκρατο, δροσερό, όχι πολύ θερμό και έχουν ήπιο χειμώνα. Σαφώς μια τέτοια περιοχή είναι και τι λιβάδι της Κώμης. Μπορεί να καλλιεργηθεί και σε περιοχές που η θερμοκρασία φθάνει και μερικούς βαθμούς κάτω από το μηδέν.
Όταν ο χειμώνας είναι ήπιος όπως π.χ. στην Κρήτη, παράλιες περιοχές της Πελοποννήσου, νησιά κλπ. η παραγωγή αρχίζει από τα τέλη φθινοπώρου και συνεχίζεται μέχρι το τέλος της άνοιξης-αρχές του καλοκαιριού. Όσο πιο ψυχρό είναι το κλίμα τόσο πιο όψιμη είναι και η παραγωγή και τόσο πιο αργά συνεχίζεται η καρποφορία προς το καλοκαίρι.
Η αγκινάρα είναι φυτό που αντέχει αρκετά στους ισχυρούς ανέμους. Αυτό το οφείλει στην αντοχή και διαμόρφωση του φυλλώματός της. Βέβαια στην περιοχή μας που έχουμε συχνούς και πολύ ισχυρούς ανέμους, η ανεμοπροστασία της με τους καλαμιώνες είναι απαραίτητη. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΔΑΦΟΣ
Η αγκινάρα δεν είναι πολύ απαιτητικό φυτό σε έδαφος σε σύγκριση με άλλα λαχανικά. Αναπτύσσεται και παράγει σε μεγάλη ποικιλία εδαφών ακόμη και σε ασβεστώδη και ελαφρώς αλκαλικά εδάφη. Εν τούτοις αποδίδει καλύτερα όταν καλλιεργείται σε βαθιά γόνιμα και καλά στραγγιζόμενα, που καλλιεργούνται εύκολα, όπως είναι τα αμμοπηλώδη ή πηλοαμμώδη εδάφη. Υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία βοηθά σημαντικά στην εξασφάλιση υψηλών αποδόσεων.
Ο πολλαπλασιασμός της με παραφυάδες είναι ο πιο διαδεδομένος σήμερα στην πράξη και στηρίζεται στην ικανότητα που έχει το φυτό να αναβλαστάνει από οφθαλμούς που έχει στο μέρος του λαιμού που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μετά από τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές ή μετά από πότισμα. Κάθε χρόνο το υπέργειο μέρος του φυτού, δηλαδή τα φύλλα και το ανθικό στέλεχος ξηραίνονται μετά το τέλος της συγκομιδής προς το τέλος της άνοιξης, αρχές του καλοκαιριού. Το υπόγειο όμως μέρος παραμένει ζωντανό και οι οφθαλμοί σε λήθαργο και ξυπνούν μετά από βροχή ή πότισμα.
Τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο, γίνεται πότισμα για να «ξυπνήσει» η φυτεία, δηλαδή να ξεκινήσει η νέα βλάστηση. Με το πότισμα αυτό αναγκάζονται οι οφθαλμοί που βρίσκονται στο υπόγειο τμήμα του βλαστού να διακόψουν τον καλοκαιρινό τους λήθαργο και να βλαστήσουν. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πρωϊμηση της βλάστησης και της παραγωγής. Το πρώιμο ξύπνημα σε συνδυασμό με πρώιμη ποικιλία έχει σαν αποτέλεσμα στις θερμές περιοχές της Ελλάδας την παραγωγή αγκινάρων από πολύ νωρίς (Κρήτη, Πελοπόννησος). Σε άλλες χώρες το υπέργειο μέρος του φυτού της αγκινάρας μετά το τέλος της συγκομιδής, αξιοποιείται και με άλλους τρόπους. Γίνεται συλλογή, τεμαχισμός και κατασκευή σιλό για την διατροφή ζώων ή παράχωμα μεταξύ των γραμμών των φυτών για την προσθήκη οργανικής ουσίας στο έδαφος (χλωρή λίπανση). Στην χώρα μας μετά το πέρας της συγκομιδής εγκαταλείπεται η φυτεία και μετά την ξήρανση των φυτών ακολουθεί η κοπή και το κάψιμο.
Οι πιο διαδεδομένες σήμερα στην Ελλάδα ποικιλίες αγκινάρας είναι:
Η πράσινη του Άργους ή Αργίτικη που είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία όχι μόνο στην περιοχή του Άργους άλλα και σε άλλα μέρη της Πελοποννήσου, στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές. Είναι πρώιμη ποικιλία και παράγει ανθοκεφαλές από τον Νοέμβρη ή Δεκέμβρη. Η ποικιλία αυτή είναι η πιο αξιόλογη, κυρίως γιατί είναι πρώιμη
Η Ιώδης της Αττικής. Η ποικιλία αυτή είναι μικρότερης ανάπτυξης, πιο παραγωγική σε αριθμό ανθοκεφαλών από την πράσινη του Άργους αλλά είναι πιο όψιμη στην εποχή παραγωγής. Τα φύλλα της είναι μικρότερα και χρησιμοποιούνται στην περιοχή της Αττικής για την διατροφή αγελάδων. Όπως μαρτυρεί και η ονομασία της ποικιλίας το χρώμα των βράκτιων φύλλων της ανθοκεφαλής είναι ιώδες και δεν φέρουν αγκάθια.
Μικρότερης οικονομικής σημασίας ποικιλίες είναι η Πολίτικη ή Κωνσταντινουπόλεως και η Αυγουλάτη ή ωοειδής
Η συγκομιδή αρχίζει όταν η ανθοκεφαλή αποκτήσει εμπορεύσιμο μέγεθος. Καλής ποιότητας θεωρούνται οι ανθοκεφαλές που είναι τρυφερές, κλειστές, σφικτές (συμπαγείς). Αυτό επιτυγχάνεται όταν η ανθοκεφαλή κοπεί στο κατάλληλο στάδιο ωρίμανσης. Αν παραταθεί η παραμονή της στο φυτό, θα γίνει σκληρή και τα βράκτια θα ανοίγουν σαν αποτέλεσμα ανάπτυξης των ανθέων μέσα στην ανθοκεφαλή.
Κατά την συγκομιδή η ανθοκεφαλή συνοδεύεται με ένα μέρος του μίσχου που μπορεί να κυμαίνεται από 5 εκ. έως 40 εκ. ανάλογα με τις εμπορικές συνήθειες της περιοχής και της εποχής του έτους. Εάν παραστεί ανάγκη αποθήκευσης καλύτερες συνθήκες ψυξης θεωρούνται ο 1 βαθμός με 90-95% σχετική υγρασία.
Εκτός από νωπές οι αγκινάρες καταναλίσκονται και υπο μορφή κονσέρβας και επίσης καταψυγμένες ή διατηρημένες στο λάδι ή στο ξύδι.
Κάθε φυτό αγκινάρας μπορεί να παράγει 5 έως 10 ή και περισσότερες ανθοκεφαλές ανάλογα με την ποικιλία, την ηλικία του φυτού, τη γονιμότητα του εδάφους, τις καιρικές συνθήκες και τις καλλιεργητικές περιποιήσεις που δέχονται. Επίσης κάθε φυτό αποδίδει και 4-5 κιλά φύλλα για ζωοτροφή.
Από στοιχεία για τη επιστροφή του ΦΠΑ που αφορούν τις αγκινάρες που πωλήθηκαν από την Τήνο κυρίως στην λαχαναγορά της Αθήνας, έχουμε μια παραγωγή 325.000 ζευγών το 2001 αξίας 126.000 ευρώ ή κατά μέσο όρο 0,39 ευρώ ανά ζεύγος
270.000 ζευγών το 2002 αξίας 92.000 ευρώ ή κατά μέσο όρο 0,34 ευρώ ανά ζεύγος
176.000 ζευγών το 2003 αξίας 91.000 ευρώ ή κατά μέσο όρο 0,52 ευρώ ανά ζεύγος και
258.000 ζευγών το 2004 αξίας 166.000 ευρώ ή κατά μέσο όρο 0,64 ευρώ ανά ζεύγος Για το 2005 δεν έχουν ακόμη συγκεντρωθεί τα σχετικά στοιχεία.
Αν συνυπολογίσουμε κατ εκτίμησή μας ότι κι ένα ποσοστό 15% της παραγωγής διατίθεται στην αγορά της Τήνου, στην αυτοκατανάλωση και στην οικιακή μεταποίηση ως διατηρημένο προϊόν, τότε η μέση ετήσια παραγωγή της τετραετίας 2001 – 2004 φτάνει τα 295.000 ζεύγη. Προφανώς η μειωμένη παραγωγή του 2003 οφείλεται στις κακές καιρικές συνθήκες. Είχαμε την θεομηνία του Φλεβάρη τότε.
Έτσι η ετήσια παραγωγή φτάνει κατά μέσο όρο τα 295.000 ζεύγη και το συνολικό ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα των καλλιεργητών της περιοχής τα 150.000 ευρώ
Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι η τιμή ανά ζεύγος για την τετραετία αυτή εξελίχθηκε αυξητικά και από 0,39 ευρώ το 2001 έφτασε στα 0,64 δηλαδή αυξήθηκε κατά 62%.
Κλείνοντας θέλω να σας ευχαριστήσω που είχατε την υπομονή να μ ακούσετε, να ευχαριστήσω και να επαινέσω τους διοργανωτές της σημερινής γιορτής, τόσο τον σύλλογό όσο και τον δήμο, να προτρέψω όλους σας να διατρέφεστε με άφθονες τηνιακές αγκινάρες που σίγουρα κάνουν μόνο καλό στην υγεία μας και να σας ευχηθώ καλή όρεξη και καλή διασκέδαση για απόψε….

ΜΑΝΘΟΣ ΒΙΛΛΑΣ
ΓΕΩΠΟΝΟΣ

BACK - HOME